Kom alles te weten over de anti-aanbaklaag van pannen. In de meeste gevallen wordt de verzameling van chemische stoffen PFAS gebruikt. Wij beantwoorden de vraag of een anti-aanbaklaag giftig is en welke PFAS vrije pannen er zijn. We kennen allemaal wel het moment dat de pan verouderd is en de de anti-aanbaklaag los laat. Je ziet dan kleine zwarte stukjes of velletjes in je pan en het eten. Er zijn veel meer alternatieven dan je denkt. Uiteindelijk is het probleem dat er veel chemische stoffen vrijkomen bij zowel de productie als gebruik van deze pannen. Waarom hebben we zo veel pannen met een chemische laag? Het is goedkoop en gebruik is extreem makkelijk.
PFAS
We hebben de afkorting allemaal wel eens gehoord, PFAS. Het staat voor Poly- en perfluoralkylstoffen en zijn chemische stoffen die gebruikt worden om producten water-, vuil-, stof- of vetafstotend te maken. Voorbeelden van PFAS zijn GenX, PFOA (perfluoroctaanzuur) en PFOS (perfluoroctaansulfonaten) (https://www.rivm.nl/pfas). Eigenlijk denken wij allemaal direct aan pannen met een anti-aanbaklaag. Maar het zit in verschrikkelijk veel zaken voor een waterafstotende werking (jassen, parasols etc.), maar ook in blusschuim en smeermiddelen. De meeste mensen gaan er vanuit dat producenten inmiddels er voor hebben gezorgd dat PFAS niet meer aanwezig is in onze producten (en ook inductie pannen). Dit is echter niet zo. Het wordt nog volop geproduceerd en gebruikt. Maar is dit slecht?
De risico’s zijn klein, maar het blijft vervelend om te horen dat er PFAS in je pan zit. Bij normaal gebruik van een pan met anti-aanbaklaag (bijvoorbeeld Teflon) is er geen risico voor de gezondheid”, laat het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn & Sport (VWS). Ook zijn door gebruik van producten, door fabrieksemissies en incidenten met PFAS kleine hoeveelheden in het milieu terecht gekomen. Tot voor kort wisten we niet hoeveel PFAS er in Nederland in de grond zit. Ook niet op plekken waarvan we veronderstellen dat de grond relatief schoon is (RIVM)
Redenen om over te stappen
De twee meest belangrijke redenen om over te stappen van de (vaak aluminium) pannen met anti-aanbaklaag zijn als volgt:
1) De pannen zonder anti-aanbaklaag duurzamer. Iedereen kent het wel. Op een gegeven moment beginnen er kleine stukjes van de binnenkant van de pan los te laten. Op den duur kan de pan weggegooid worden. Dit is wat ons betreft de meest belangrijke reden om een pan te overwegen zonder chemische stoffen in de binnenlaag.
2) De pannen zonder anti-aanbaklaag duurzamer beter voor de gezondheid. Als gezegd is er bij normaal gebruik geen aantoonbaar direct risico voor de gezondheid. Het is duidelijk dat het geen stoffen zijn, geschikt voor menselijke consumptie. Ook op de langere termijn zijn natuurlijk nog geen effecten te meten. Belangrijkste argument op het gebied van gezondheid heeft betrekking op de productie. Bij de productie spreken we niet meer over verwaarloosbare hoeveelheden. Hoe veel PFAS en dergelijke stoffen in de natuur (grond, water en lucht) terecht komen, is lastig te meten.
De oplossing in het algemeen is natuurlijk simpel. Gebruik geen chemische stoffen meer. Net zoals veel andere zaken kan men terug gaan naar hoe met vroeger pannen maakte en gebruikte. De pan wordt gemaakt van een natuurlijk materiaal, zoals plaatstaal. Als je de pan voor en na het gebruik insmeert met olie, zal deze zich hechten aan de pan. Deze laag zal dikker en gladder worden, naarmate je de pan meer gebruikt. Je zult merken dat het echt even wennen is met een pan zonder anti-aanbaklaag. De eerste keren zullen zeker opletten zijn en je zult stukjes aanbranden. Maar naarmate je meer gewend raakt aan de pan, voelt en werkt het heerlijk.
Alternatieven: Beste PFAS Vrije Pannen
Inductie-info heeft gekeken welke inductie pannen geen PFAS bevatten of een andere vorm van een chemische anti-aanbaklaag. We beschrijven welke voor- of nadelen de verschillende type pannen hebben. Het kan zijn dat sommige pannen hieronder beschreven niet geschikt zijn voor inductie, kijk daarom altijd vóór aankoop of het inductie symbool aanwezig is.
Steen
Keramische pannen
een keramische anti-aanbaklaag is gemaakt van siliciumdioxide (zand). Dit wordt in de anti-aanbaklaag gespoten en in de oven verhard. Nadeel is dat het krasgevoelig is en nog steeds kunnen plakken. Ook kunnen in gekleurde keramische alsnog chemische stoffen verwerkt zijn. Een goed merk dat gebruik maakt van keramiek is Greenpan. Ga je voor echt een top merk, kies dan een pan van Fissler (Klik hier om deze pan te bekijken)
Leisteen pannen
Een andere optie is leisteen. Dit kennen wij vaak als onderzetter. Er zijn dan ook weinig pannen die leisteen als anti-aanbaklaag hebben, maar BRAET is een merk welke leisteen in hun pan heeft verwerkt. Leisteen is hard en vettig, een paar druppeltjes olie of vet is al voldoende om te bakken. Let nogmaals wel op dat je een pan koopt die geschikt is voor inductie. Sommige pannen van BRAET zijn van aluminium en dus niet geschikt voor koken op inductie. Kijk voor meer informatie op https://www.braet.nl
Marmeren pannen
Westinghouse maakt erg mooie pannen met een marmeren anti-aanbaklaag. Deze zijn van gesmeed aluminium gemaakt, maar hebben een laag ijzer of nikkel verwerkt in de bodem. Hierdoor zijn de pannen wel geschikt voor inductie. Deze kunnen dus prima gebruikt worden voor een inductie kookplaat. Zie de volgende link: Westinghouse koekenpan
Voor alle pannen met een stenen anti-aanbaklaag geldt, test altijd met een magneetje tegenaan aan de onderkant of de pan geschikt is voor inductie of kijk of het inductie symbool aanwezig is op de verpakking. Welk symbool betekent koken op inductie.
Gietijzer
Een gietijzeren pan gaat voor de rest van je leven mee. Het is een onverwoestbaar, maar zwaar materiaal. Vaak worden braadpannen dan ook van gietijzer gemaakt. Om de een vorm van anti-aanbaklaag te creëren moet je bij eerste gebruik de pan inbranden. Gebruik geen afwasmiddel en droog de pan goed na afwassen. Een gietijzeren pan kan roesten, vet daarom goed in met olie en schuur eventuele roestplekken weg met een metalen pannensponsje.
Koper
Alleen koperen pannen die deels ook met ferromagnetische metalen gesmolten zijn (zoals RVS), zijn geschikt voor inductie kookplaten. Koper is een zeer goede warmtegeleider, waardoor je nooit plaatselijke hitte krijgt. De pan wordt goed verdeeld warm. Let er wel op dat koper in principe giftig is voor de mens. Alleen koperen pannen met aan de binnenkant een coating als RVS of aluminium zijn geschikt. Koperen pannen op inductie zijn over het algemeen erg duur. Je ziet ook vaak dat ze gebruikt worden door professionals in de keuken. Bij restaurants hangen de koperen pannen aan de muur, dit geeft een sfeer. Een goede standaard koekenpan van koper van een goed merk is kan al honderden Euro’s kosten. Koperen pannen zijn dus erg duur. Ze worden vaak gebruikt door professionele koks.
Plaatstaal
Plaatstaal is simpelweg een ijzeren pan. Ze hebben vaak een hoog koolstofgehalte. Er is geen extra materiaal toegevoegd en heb je dus een pan die ‘puur natuur’ is. Wat ons betreft is het de meest pure materiaal voor een pan. Hier hoef je dus zeker niet bang te zijn dat er tijdens het koken vreemde stoffen in je eten terecht komen. Sterker nog, bij het gebruik van deze pannen krijg je een ijzer binnen. Het kan dus zelfs goed zijn voor mensen die een structureel ijzer tekort hebben. Voor de anti-aanbaklaag zorg je zelf door hem voor gebruik een aantal keer in te branden. Dit kan met een laag plantaardige olie (let op: geen olijfolie!) Deze moet je warm maken tot de olie walmt, het begint een beetje te roken. Dan moet je de pan laten afkoelen en met keukenpapier de resterende olie over de hele binnenlaag van de pan smeren. Ook het schoonmaken is veel meer werk. Je dient rekening te houden met roestvorming en het feit dat afwasmiddel er weer voor zorgt dat je laag olie als beschermlaag wegspoelt.
RVS
Naast plaatstaal zijn RVS pannen de favoriet van inductie-info.nl.
Je merkt het al; net als met plaatstaal en andere pannen hierboven, vergt het wel meer werk vooraf, tijdens en na gebruik van de pannen. Eigenlijk zijn bijna alle eigenschappen gelijk aan plaatstaal, alleen heeft RVS vanzelfsprekend het voordeel dat het niet roest. Let hier dus wel op. Je zult er wat voor moeten doen. Een kunstmatige anti-aanbaklaag is nou eenmaal makkelijker en sneller. Naast onze favoriet Fissler heeft Demeyere ook een erg goede standaard koekenpan van RVS
Emaille
Met emaillen pannen bedoelt men dat deze geëmailleerd zijn rondom staal. Het zijn dus twee materialen, namelijk (roestvrij) staal en glas. Staal geeft uiteraard de stevigheid en glas zorgt voor de chemische en thermische belasting. Er wordt dus geen gebruik gemaakt van PFAS of anderszins kunstmatige anti-aanbaklaag. Let wederom goed op het inductie label bij aanschaf. Voor inductie moeten de pannen een ijzeren bodem of kern hebben. Kijk bijvoorbeeld naar die van het merk Le Creuset. Deze hebben zeer mooie geëmailleerde pannen en zijn daar onder andere ook bekend mee geworden.
